Johannes Gutenberg kimdir?

Johannes Gutenberg, matbaanın Avrupa genelinde yaygınlaşmasında öncü olmuştur.

Matbaa Baskı Çeşitleri

Johannes Gutenberg

Gerçek adı Johannes Gensfleisch zur Laden’dir. Johannes Gutenberg, 1398 senesinde Almanya‘nın Mainz kentinde varlıklı bir ailenin evladı olarak doğmuştur. Gençliğinde Fransa‘ya taşınmıştır. Burada kuyumculuk icra eden Gutenberg, metaller ve değerli taşlar üstünde çalışmalarda bulundu. 1437′den itibaren matbaacılığa alaka duymaya başladı. Gutenberg, tipo baskı yöntemini 1438 senesinde Avrupa’ya getirmiş ve çağdaş matbaanın Avrupa’da kurulmasını elde etmiştir. Yüzyıllardır Çin ve Kore’de kullanılacak olan bu yöntemi Avrupa’ya tatbik eden Gutenberg, iletişim tarihinin öncülerinden birisi olarak kabul edilmektedir.

1450 senesinde Johann Fust’la ilk ortaklığını kuran Gutenberg, yapmış olduğu emekler neticesinde 1455’te Latince bir kitabın basımını sağladı. Belli bir süre sonra borçları yüzünden ortaklığını Fust ile bozulan Gutenberg, 1465 yılında Mainz Başpiskoposu 2. Adolf von Nassau’dan almış olduğu destek ile yeni bir basım makinası kurdu. Matbaa zamanla Avrupa genelinde giderek yaygınlaştı.

Johannes Gutenberg, 3 Şubat 1468 tarihinde Almanya’nın Mainz kentinde 70 yaşlarında hayatını kaybetti. 1901 yılında Mainz’de Gutenberg adına bir müze kuruldu. Gutenberg’in bulduğu basım yöntemi, özgür düşüncenin yayılmasına öncelikli sagladı, bilim araştırmalarının ilerlemesini sağlamayı başaran ve reformların yapılmasını çabuklaştıran mühim olaylardan birisi olarak kabul edilmektedir.

Matbaacılık zamanı

Tarihte en önce Uzak Doğu’da kullanılacak olan matbaacılık yöntemleri hemen sonra dünya çapında yaygınlaşmıştır. 1450 yılında Johannes Gutenberg’in matbaa devrimini başlatmasıyla günümüzdeki seri üretim anlayışı olası kılınmış ve matbaacılık gelişerek günümüzdeki son halini almıştır. Matbaa ilk önce Uzak Doğu’da kullanılmaya başlanmıştır M.S 593 senesinde Çin’de ilk matbaa makinası buluş edilmiştir. Öte taraftan ilk matbaa şekilleri ve işçilikleri bir fazlaca ilkel olmuştur.

Birinci basılan kitapların İmparatoriçe Shotoko’nun Budizm’in makalelerini Sanskrit dilinde Çin alfabesiyle basıldığı rivayet edilir. Pi Sheng adındaki bir Çinlinin porselenden harfler kullanıp bu tarz şeyleri teker, teker dökerek baskı yapmayı denediği tarih notlarında yer almıştır. Matbaa daha sonra Uygurlara geçmiştir. 5. Yüzyıla bakıldığında baskı yönteminin en önce kumaşlara yapıldığı görülmektedir. Matbaaya benzeyen bir teknikle Mısır’da ağaçtan oyma kalıplarla kumaşa basım yapılırdı. Zamanla aynı sistemle Arapça makaleler de kağıtlara basıldı.

Avrupa’da basımevi

Avrupa matbaacılık yöntemlerini, Hollanda’da en üst düzeye taşımıştır. 14. Ve 15. Yüzyıllar matbaanın ilerlediği dönemlerden biri olmuştur. 15. Yüzyılda Hollanda baskı tekniği olarak, “hattat” ve “hakkak” yöntemlerini kullanmıştır. Hattatlar, yazıyı hazırlar, hakkaklar ise bu yazıları tahtalara işlerlerdi. 1450 senesinde Johonnes Gutenberg hareketli parçalarla yazı baskısı yapabilen bir matbaa makinesi buluş etti. Gutenberg, Johann Fust isminde bir girişimciden almış olduğu krediyle, matbaa kurmuş ve matbaa devrimini başlatmıştır. Ilk olarak İncil’in basımı yapılmıştır.

Kısa sürede büyük rağbet bulan basımevi tekniği, Avrupa genelinde hızla yayılmıştır. Bu teknik “tipo” olarak isimlendirilmiş ve ekonomik kapsamda büyük kazançlar getirmiştir. Johannes Gutenberg dünyada modern matbaacılığın babası kabul edilir.

Osmanlı’da matbaa

Osmanlı Devleti’ne basımevi Avrupa’dan ilham alan İbrahim Müteferrika tarafınca getirilmiştir.

Birinci basılan eserler Kitab-i Lügat-i, Vankulu ve Arba’ah Turim olarak bilinmektedir. Padişahlar ilk başlangıçta oldukca azca kitap basımına izin vermişlerdir. 2. Padişah Bayezid döneminde ve Padişah Yavuz Sultan Selim dönemindeyse 33 kitap basılmış ve kitapların üstüne padişahların adlarını  yazılmıştır. 1796 senesinde Abdurrahman Efendi mühendishane matbaasını kurmuştur. 1800’lü senelerde Üsküdar matbaası ve Takvimhane-i Amire matbaaları açılmıştır.

Hangi icat veya yenilik medeniyetin gelişmesi üzerinde bu kadar olumlu etkiye ve insanlık için en büyük faydaya sahip oldu? Güçlü bir icat matbaadır.

Johannes Gutenberg (1398 – 1468) matbaayı ve hareketli tipi icat eden bir Alman demirci, kuyumcu ve matbaacıdır. Gutenberg’den önce tüm kitaplar elle yazılmış ya da sabit tahta bloklarla damgalanmıştı. Gutenberg, matbaayı oluşturmak için mevcut iki fikri birleştirdi – bir şarap presinin gücü ve bir madeni para zımbasının ayrıntısı.

Mekanik hareketli tip baskı icadı, Avrupa çapında iletişimde bir devrim başlattı. Bilginin basılı kitap ve broşür şeklinde yayılmasını kolaylaştırdı. Bu, Rönesans ve Reformu ateşledi. Bunu Aydınlanma Çağı ve Bilimsel Bilgi paylaşımı izledi.

Gutenberg’in ustalaşması gereken birçok ayrıntı vardı. Yeni metal alaşımlarına dayanan hareketli tipin seri üretimi için bir işlem icat etti. Yağ bazlı mürekkep geliştirdi. Üzüm sıkmak için kullanılan vidalı presleri uyarladı. En büyük başarısı, tüm bu bileşenleri basılı kitapların seri üretimi için pratik bir sistemde birleştirmekti.

Rönesans Avrupa’sında ucuz basılı kitapların gelişi, toplumun yapısını kalıcı olarak değiştiren bir kitle iletişim çağı başlattı. Devrimci fikirler kıta boyunca aktı ve yerleşik siyasi ve dini seçkinlerin güçlerine meydan okudu. Birçoğu Gutenberg’in matbaasını tarihteki en etkili icatlardan biri olarak görüyor. 1997’de Time – Life dergisi Gutenberg’in icadını ikinci milenyumun en önemlisi olarak seçti. Kitle iletişimi üzerindeki etkisi açısından, matbaaya yakın olan iki tanesi kağıt ve internet icatlarıdır.

Yenilikçiler için dersler var. Pek çok büyük yenilik, gerçekten var olan fikirlerin yeniden birleşimidir. Gutenberg’in büyük yeniliği, güçlü matbaayı yapmak için mütevazı şarap presini ve madeni parayı birleştirmeyi içeriyordu. Bir başka ders de, büyük yeniliklerin istenmeyen ve dramatik sonuçları olduğudur. Gutenberg baskı makineleri orijinal olarak İncil’i Latince basmak için kullanıldı. Ancak matbaalar daha sonra toplumu bozan ve yeni bir çağ başlatan kışkırtıcı, sapkın ve devrimci metinleri basmak için kullanıldı.

Johannes Gutenberg, Pearson tarafından yayınlanan Paul Sloane tarafından yazılan Think Like an Innovator’daki bir bölümde yer alıyor.

Matbaacılık şekilleri

1) Ofset baskı

2) Tipo baskı

3) Tifdruk baskı

4) Serigrafi

5) Anagram baskı

6) Hologram baskı

7) Tampon baskı

Baskının aşamaları

Baskı öncesi: Önce tasarım oluşturulur. Ardından resim ve yazılar bilgisayara aktarılır. Aktarılan görseller mizanpaj yazılımıyla uygun hale getirilir. Film çıkışları hazırlanmış olur. Filmden sonra prova alınır, Analog provalar denilen denemenin yanında dijital provalarda bulunur. Bu süreçte açılan makaleler ve dijital veriler baskıya hazırlanmış olur.

Baskı: Film çıkışları alüminyum plakların üzerine geçirilir. Aslında bu çalışma kalıp çekme olarak adlandırılır. Film kullanılarak pozlandırma ve banyo  yapılarak basım işi  son bulur.

Baskı sonrası: Basım sürecinin son aşamasında, basım işlemi sonrası selefon, lak gibi ürünlerin yüzeylerine kaplama yapılır. Basım çeşitleri Katalog, Dergi, Kitap, Broşür Basımları yapılmaktadır.